درک دعای عرفه، حج را توحیدی می کند

درک دعای عرفه، حج را توحیدی می کند

به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام و المسلمین محمود حیدری آقایی، کارشناس ارشد تاریخ اسلام و از مولفان کتاب "تاریخ تشیع، دوره حضور امامان معصوم علیه السلام"  است. بخش دوم و پایانی  گفتگوی ما با این پژوهشگر به مناسبت روز عرفه انجام شده و گامی در جهت شناسایی معارف این روز به ویژه تجلی آن در دعای عرفه است.
 
می دانیم که امام حسین علیه السلام حج را نیمه تمام می گذارد و کسی این کار را انجام می دهد که آن دعای عرفه را با آن شناخت عمیق از توحید پیش چشم ما می گذارد. از طرفی می بینیم که فضایل بسیار عجیبی برای زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه و خواندن دعای عرفه در کربلا برشمرده شده است. چه نکاتی در این باره قابل توجه است؟
همچنان که اشاره شد عرفه، بازشناسی و بازپروری اندیشه های توحیدی است. هر سال به ما توصیه شده که این دعا را بخوانید و هیچ چیز هم با این کار در روز عرفه برابری نمی کند. از طرفی زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه حج مقبول است. چه بسا حج حاجی مقبول نباشد بنابراین کسانی را می شناسیم که ترجیح می دهند در طول سالیان عمر خود هر سال در روز عرفه در کربلا باشند. امام حسین علیه السلام در عمل در روز عاشورا و کربلا همان جلوه هایی از معرفت ناب را به نمایش می گذارد که در دعای عرفه به ما نشان می دهد.
بنابراین تفاوتی میان امام حسین روز عرفه و امام حسین روز عاشورا نیست و هر دو جلوه هایی از توحید هستند؟
بله امام حسین (ع) در هر دو روز بر محور توحید می چرخد و تسلیم حق و حقیقت است و خود و خاندان و اصحاب خود را قربانی اعتلای حق می کند.  از همین روست که امام حسین چنین جایگاهی یافته که زیارت او در روز عرفه ثواب هزار حج مقبول را دارد.
و کسی که مضامین دعای عرفه را که از زبان امام حسین علیه السلام مطرح شده درک نکند چه می شود؟
ببینید یک حاجی وقتی در عرفات به آن شناخت می رسد حالا در هر سن و سالی هم که باشد وقتی مضامین بلند این دعا را درک کرد آن وقت حج خود را به گونه ای دیگر به جا می آورد. اساسا نگاهش به مناسک حج طور دیگری می شود. وقتی انسان آن محتوای توحیدی عالی در دعای عرفه را درک کرد حج او در حقیقت یک حج ابراهیمی می شود. پا جای پای حضرت ابراهیم علیه السلام می گذارد در آن صورت رمی جمرات او صرفا چسبیدن به ظاهر امر نیست بلکه مبارزه با آن شیطان و نفس است و این ها در سایه دعای عرفه محقق می شود.
در واقع شما می فرمایید درک باطن حج بدون درک آن توحید که در دعای عرفه مندرج است میسر و ممکن نیست؟
بله، امام حسین علیه السلام این گنجینه توحیدی را در اختیار ما قرار داده است و کسانی که این آمادگی معرفتی را دارند که به مضامین این دعا پی ببرند حج آن ها رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد و معنای عبودیت را حقیقتا درک می کنند. همچنان که ما عرفان نظری و عرفان عملی داریم در این جا هم انسان معنای بندگی و اطاعت از پروردگار و معنای عبودیت را نه به صورت نظری و در قالب حرف و سخن که عملا می چشد و درمی یابد.
توجه کنید مثلا کسی که هر روز جلوی آینه موهایش را مرتب می کرده و به ظاهر خود چقدر می رسیده ناگهان در حج تمام آن موها را از ته می تراشد و این ها همه معنا دارد که من از این ظواهر می گذرم و کسی که می خواهد عرفان علمی را در زندگی خود به تمام معنا درک کند باید به بطن اعمال حج برود و درک این بطن بدون درک توحید از سرچشمه های اصیل آن که ائمه اطهار هستند قابل دریافت نیست. شما ممکن است در حج برخی اعمال را از دست دهید و لطمه چندانی به آن حج وارد نشود اما اگر دعای عرفه را درک نکنید این خسران جبران ناپذیر است. اگر دعای عرفه را در عرفات درک نکنید دیگر کجا می توانید دعایی که در صحرای عرفات انشا شده است درک کنید. آثار صوت امام حسین علیه السلام در آن جا هنوز جاری و ساری است، در صورتی که شما وقتی به منابع نگاه می کنید مثلا به همین ویکی پدیا می بینید اشاره مختصری به این دعا کرده و به طرز مغرضانه ای از آن عبور کرده است در صورتی که ائمه ما بر خود فرض می دانستند که این جا حتما دعایی بخوانند. این که به عنوان مثال امام سجاد علیه السلام در عرفات این دعا را انشا می کند معلوم است که عرفات و روز عرفه چه جایگاه رفیعی دارد. این جا جایی است که انبیا در آن نفس کشیده اند و از دیگر سو به لحاظ باطنی مضامین این دعا بسیار مهم و کلیدی است و به دیگر سخن، فضیلت مکان و فضیلت دعا در یک جا جمع شده است.
خواندن مکرر سوره توحید و کافرون در نمازهای مربوط به این روز چه معنایی دارد؟
این که شما در سه چهار نمازی که در روز عرفه می خوانید صد بار سوره توحید را می خوانید و پنجاه بار سوره کافرون، در واقع صد و پنجاه بار اقرار بر توحید و نفی بت پرستی و کفر می کنید. در حقیقت این ها مقدمه ورود به حقیقت عرفه است تا روح انسان و ضمیر آدمی توجه پیدا کند به این حقایق و از دنیا و مشغولیات آن فارغ شود. در حقیقت این سنت پیامبران و اهل بیت علیهم السلام است که قلب و ضمیر خود را متوجه توحید کنند و از هر آنچه که غیر اوست روی برگردانند ما نیز در روز عرفه اتباع سنت می کنیم و بر ما مسلمانان فرض است که به این سنت که از آدم تا خاتم جاری بوده توجه نشان دهیم. این سنت پیامبر (ص) است که دعا بخوانید ما نیز اتباع سنت می کنیم و هم دعا می خوانیم و هم به بازشناخت معارف ناب می رسیم.
چه چیزی می تواند در فهم این معارف به ما کمک کند؟
علاوه بر آمادگی روحی که در حقیقت طهارت قلب آدم است و انسان باید خود را تطهیر کند تا بتواند قلب خود را به سمت این معارف گشوده نگه دارد شروحی هم که علما بر دعای عرفه نوشته اند می تواند بسیار مفید باشد. دعای عرفه مثل قرآن که لایه لایه است و هر بطنی از آن بطنی جداگانه دارد بسیار عمیق و چندلایه است و علما و اولیای الهی می توانند قدری ما را با این لایه ها و بطون توحیدی آشنا کنند. البته حتی اگر کسی به این شرح ها هم دسترسی نداشته باشد اگر دعا و ترجمه آن را با توجه بخواند و آمادگی دریافت و طهارت روح داشته باشد از این کلاس درس و از این محفل توحیدی و الهی نصیب خود را خواهد برد. البته ما همچنان که درسنامه های قرآن یا درسنامه های نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را داریم نیاز به درسنامه دعای عرفه هم داریم و ضرورت دارد که متخصصان و صاحبنظران در این باره به صورت گسترده وارد شوند و این معارف را در اختیار عموم قرار دهند.

پایان پیام/187